تجارت در سطح بین‌المللی می‌تواند بسیار مفید باشد. حمل و نقل هم که عضو جدانشدنی از تجارت جهانی است. اما اگر قوانین و اصطلاحات مربوط به تجارت بین‌المللی را نشناسید، ممکن است در این مسیر با مشکلات زیادی مواجه شوید. فرقی نمی‌کند که شما صادرکننده، واردکننده، متصدی حمل یا هر شخصیت دیگری باشید، این اصطلاحات برای همه یکسان است و همه افراد درگیر در این فرایند باید با آن‌ها آشنایی داشته باشند.
اصطلاحات تجارت بین‌المللی به اینکوترمز مشهور هستند. هرکشوری که قوانین اینکوترمز را قبول می‌کند، باید یک نماینده و مجری رسمی از سوی اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) انتخاب کند. به این ترتیب، کشور مذکور تعهد می‌دهد که از این قوانین در راستای حمل و نقل پیروی کند. اگر شما هم تاجر هستید یا به هر نحوی در این حوزه فعالیت می‌کنید، در ادامه با ما در «تاو» همراه باشید تا ترمهای اینکوترمز و قوانین و قواعد آن را به شما معرفی کنیم.
اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) برای تسهیل فرایند واردات و صادرات، یک‌سری اصطلاحات را منتشر کرده که با عنوان اینکوترمز (Incoterms) شناخته می‌شوند. هر کشوری که بخواهد در تجارت بین‌المللی نقش داشته باشد، باید این اصطلاحات را به رسمیت بشناسید.
برای مثال، کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌الملل واقع در اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در کشورمان، به رعایت قوانین و قواعد اینکوترمز متعهد است. این قوانین تعهدات خریداران و فروشندگان را شفاف‌سازی کرده و از سردرگمی در قراردادهای تجارت خارجی جلوگیری می‌کنند.
طرف‌های درگیر در تجارت داخلی و بین‌المللی معمولاً از اینکوترمز به‌عنوان نوعی زبان مشترک استفاده می‌کنند. شما به‌عنوان تاجر یا فردی که در این حوزه فعالیت دارید، باید با تمام این اصطلاحات و ترمهای اینکوترمز آشنا شوید تا در زمان نیاز با مشکل مواجه نشوید.
برخی ترم‌ها مسئولیت، ریسک، زمان و محل تحویل و پرداخت بین خریدار و فروشنده را مشخص می‌کنند. تمام این ترم‌ها گروه‌بندی شده‌اند که در ادامه آن‌ها را به شما معرفی می‌کنیم:
این ترم دربردارنده کمترین مسئولیت برای فروشنده و بیشترین مسئولیت برای خریدار هستند. تنها اینکوترمز این گروه EXW است که در ادامه آن را معرفی می‌کنیم.
این ترم مخفف Ex Work به معنی تحویل در محل کار فروشنده و بارگیری نشده است و بیشترین مسئولیت حمل و هزینه‌ها را بر عهده خریدار می‌گذارد. محل تحویل در این ترم، محل کار یا تولید محصول (سمت فروشنده) است. فروشنده و خریدار، در قرارداد خود محل تحویل کالا را ذکر می‌کنند.
در اینکوترمز گروه F، مسئولیت‌های محموله براساس ساختار آن و همچنین عوامل جغرافیایی تعیین می‌شود. در ادامه اینکوترمز این گروه را به شما معرفی می‌کنیم:
FCA مخفف Free carrier به معنی تحویل به حمل‌کننده است. از این ترم می‌توان برای تمام روش‌های حمل و نقل استفاده کرد. در این ترم محموله را به متصدی حمل روی وسیله حمل تحویل می‌دهند؛ محل تحویل می‌تواند در محل کار فروشنده یا هر جای دیگری باشد که دو طرف معامله تعیین می‌کنند. البته این خریدار کالا است که متصدی حمل را مشخص می‌کند.
در این روش، اخذ مجوزهای لازم، صدور اسناد بازرگانی، بسته‌بندی و بارگیری و تشریفات گمرکی به عهده فروشنده است. خریدار سایر مسئولیت‌ها و هزینه‌ها را به عهده می‌گیرد.
ترم FAS مخفف عبارت Free Alongside Ship به معنی تحویل در کنار عرشه کشتی (از اسکله یا روی دوبه) است. این روش فقط در حمل و نقل دریایی و آبی کاربرد دارد. در این روش دو طرف معامله باید بندر حمل کالا را تعیین کنند. فروشنده باید کالا را به کنار کشتی‌ای برساند که قرار است محموله را بارگیری کند. خریدار متصدی حمل را مشخص می‌کند و تمام هزینه‌های بارگیری و ارسال و مسئولیت‌های آن را نیز به عهده می‌گیرد.
در این روش، فروشنده مسئول اخذ مجوزهای لازم، صدور اسناد بازرگانی، بسته‌بندی و بارگیری و تشریفات گمرکی است. به‌محض اینکه فروشنده محموله را به متصدی حمل تحویل داد، مسئولیت‌های آن به خریدار منتقل می‌شود.
ترم FOB مخفف عبارت Free On Board به معنی تحویل روی عرشه کشتی است. در این روش فروشنده باید کالا را روی کشتی بارگیری کند. متصدی حمل و مبدأ بارگیری آن توسط خریدار مشخص می‌شود، اما اگر خریدار محل بارگیری را مشخص نکند، فروشنده می‌تواند مناسب‌ترین نقطه در بندر را برای بارگیری انتخاب کند.
تمام مسئولیت‌ها و هزینه‌های محموله تا بارگیری آن روی عرشه کشتی به عهده فروشنده است، اما بعد از بارگیری، مسئولیت‌ها به خریدار منتقل می‌شود. فروشنده مسئولیت اخذ مجوزهای لازم، صدور اسناد بازرگانی، بسته‌بندی، تشریفات گمرکی و انتقال محموله به بندر را نیز به عهده خواهد داشت.
این اینکوترمز بیشتر مسئولیت‌ها و هزینه‌ها را بر عهده فروشنده قرار می‌دهد. انواع ترم گروه C عبارت‌اند از:
ترم CPT از عبارت Carriage Paid to به معنی کرایه حمل تا مقصد پرداخت شده، گرفته شده است. در این ترم دو طرف باید محل تحویل‌گرفتن و تحویل‌دادن کالا را مشخص کنند. از این ترم می‌توان در تمام روش‌های حمل و نقل استفاده کرد.
در CPT، فروشنده خودش متصدی حمل را تعیین می‌کند و هزینه حمل بار تا مقصد را نیز به او می‌پردازد. اگر دو طرف در قرارداد برای تخلیه بار در محل توسط متصدی حمل به توافق برسند، هزینه آن را پرداخت می‌کنند و متصدی حمل بار را در مقصد تخلیه می‌کند.
در این روش فروشنده باید محموله را در محل تعیین‌شده به متصدی حمل تحویل بدهد. از آنجا به بعد، مسئولیت‌های آن به عهده خریدار خواهد بود، اما تمام هزینه‌های حمل تا مقصد را فروشنده باید بپردازد. مسئولیت اخذ مجوزهای مورد نیاز، اسناد بازرگانی، بسته‌بندی، بارگیری و تشریفات گمرکی هم بر عهده فروشنده خواهد بود.
ترم CIP مخفف عبارت Carriage and Insurance Paid to به معنی پرداخت‌شدن کرایه حمل و بیمه تا مقصد است. این روش کاملاً شبیه به روش CPT است، با این تفاوت که در CIP، فروشنده علاوه بر هزینه حمل، هزینه بیمه محموله تا مقصد را نیز پرداخت می‌کند.
بعد از تحویل بار به متصدی حمل توسط فروشنده، تمام مسئولیت‌های آن به عهده خریدار خواهد بود، اما تمام هزینه‌های حمل آن تا مقصد را فروشنده باید پرداخت کند.
ترم CFR هم مخفف عبارت Cost and Freight به معنی هزینه (ارزش) و کرایه حمل است. این ترم قبلاً با عنوان C&F یا CNF شناخته می‌شد. ترم CFR در حمل و نقل دریایی و آبراه‌ها کاربرد دارد و در آن باید هر دو بندر مبدأ و مقصد را مشخص کرد.
طبق این ترم، فروشنده باید محموله را روی عرشه کشتی تحویل دهد و هزینه حمل آن تا بندر مقصد را نیز بپردازد. وظیفه اخذ مجوزهای لازم، صدور اسناد بازرگانی، بسته‌بندی و بارگیری، تشریفات گمرکی، حمل کالا تا بندر مبدأ و بارگیری آن روی عرشه با فروشنده است. به‌محض اینکه فروشنده کالا را روی عرشه بارگیری کرد، مسئولیت‌های آن به خریدار منتقل می‌شود.
در مواردی که از چند کریر (حامل) در حمل بار استفاده می‌شود، فروشنده فقط مسئولیت تحویل کالا روی عرشه کشتی اول را به عهده دارد و بعد از آن، با خریدار است. اگر هم در قرارداد قید شود که متصدی حمل باید محموله را در مقصد تخلیه کند، پرداخت هزینه‌های آن به عهده خریدار خواهد بود.
ترم CIF هم از عبارت Cost, Insurance, Freight به معنی هزینه (ارزش) بیمه و کرایه حمل می‌آید. این روش فقط برای حمل و نقل دریایی و آبراه‌ها کاربرد دارد و در آن باید دو بندر مبدأ و مقصد را مشخص کنند. این ترمز مبنای اصلی محاسبات گمرکی در ایران است.
در این روش فروشنده باید متصدی حمل را تعیین کند، محموله را روی عرشه به آن تحویل دهد و هزینه حمل تا مقصد را بپردازد و همچنین محموله را بیمه کند. بعد از بارگیری محموله روی عرشه، مسئولیت‌های آن به خریدار منتقل خواهد شد.
اگر از چند کریر برای حمل بار استفاده شود، مسئولیت‌های فروشنده در هنگام تحویل‌دادن بار به کشتی اول و بارگیری آن روی عرشه پایان می‌یابد و خریدار باید تا آخرین کریر مسئولیت بار را به عهده بگیرد. اگر هم قرار باشد متصدی حمل بار را در مقصد تخلیه کند، پرداخت هزینه‌های آن به عهده خریدار خواهد بود.
در تمام ترمهای ذکرشده، هرگونه بازرسی اجباری محموله به عهده فروشنده و هرگونه بازرسی اختیاری به عهده خریدار خواهد بود.
ترمهای گروه D بیشترین مسئولیت را برای فروشنده و کمترین مسئولیت را برای خریدار در نظر می‌گیرند. در ادامه این ترم‌ها را به شما معرفی می‌کنیم:
ترم DAP مخفف Delivered at Place به معنی تحویل در محل است. این ترم برای تمام روش‌های حمل و نقل قابل استفاده است، فقط باید در آن مقصد تحویل بار را مشخص کنید. این ترم جایگزین سه ترم DAF، DES و DDU در نسخه ۲۰۰۰ اینکوترمز شده است.
در این روش، فروشنده متصدی حمل را تعیین می‌کند و هزینه حمل آن تا مقصد را می‌پردازد. او همچنین باید محموله را روی وسیله نقلیه به خریدار تحویل دهد. بیمه‌کردن محموله در این ترم اجباری نیست، اما پیشنهاد می‌شود که فروشنده محموله را تا مقصد بیمه کند. مسئولیت هرگونه تشریفات وارداتی یا ترانزیت آن هم به عهده خریدار است.
فروشنده مسئولیت اخذ مجوزهای لازم، صدور اسناد، بسته‌بندی و بارگیری، تشریفات گمرکی و حمل بار تا وسیله نقلیه اصلی را به عهده دارد. بعد از بارگیری مسئولیت‌ها و هزینه‌های محموله به خریدار منتقل می‌شود.
ترم DPU مخفف Delivered at Place Unloaded به معنی تحویل در محل تخلیه‌شده است. این روش برای تمامی روش‌های حمل و نقل قابل استفاده بوده و جایگزین ترم DAT در اینکوترمز ۲۰۱۰ شده است.
در این روش، محل تخلیه بار می‌تواند محل کار خریدار یا یک محل مشخص‌شده در مقصد باشد. فروشنده متصدی حمل را تعیین می‌کند و هزینه حمل تا مقصد را نیز به او می‌پردازد. فروشنده همچنین مسئولیت تخلیه بار در مقصد و تحویل آن به خریدار را بر عهده خواهد داشت.
وظیفه تشریفات وارداتی یا ترانزیتی بر عهده خریدار است. فروشنده فقط مسئولیت اخذ مجوزهای مورد نیاز، اسناد بازرگانی، بسته‌بندی و بارگیری و حمل بار تا وسیله نقلیه را به عهده دارد. اگر در طول مسیر به تخلیه بار برای بازرسی نیاز باشد، مسئولیت و هزینه تمام خسارات و هزینه‌های اضافه به عهده خریدار خواهد بود.
ترم DDP مخفف Delivered Duty Paid به معنای تحویل با عوارض پرداخت‌شده است. طبق این ترم، رسیدن کالا به مقصد تعیین‌شده به‌منزله تحویل آن به خریدار خواهد بود. این ترم برای تمامی روش‌های حمل و نقل کاربرد دارد، اما مقصد باید در آن تعیین شود.
در این ترم بیشترین مسئولیت و هزینه به عهده فروشنده است. فروشنده کالا را روی حامل بارگیری می‌کند، آن را به مقصد می‌رساند، از گمرک ترخیص می‌کند و آماده تخلیه روی وسیله نقلیه، به خریدار تحویل می‌دهد. فروشنده درخصوص تخلیه کالا مسئولیتی ندارد، مگر اینکه در قرارداد ذکر کرده باشند.
تمام هزینه‌های رسیدن محموله به مقصد را باید فروشنده بپردازد. حتی اگر محموله در مسیر بازرسی شد و آسیب یا هزینه اضافه‌ای متوجه آن شد، مسئولیت آن به عهده فروشنده خواهد بود. بعد از اینکه فروشنده محموله را آماده تخلیه، به خریدار تحویل داد، مسئولیت‌های آن به خریدار منتقل می‌شود.
قوانین و اصطلاحات اینکوترمز برای این ایجاد شده‌اند که تجارت برای افراد آسان‌تر شود و آن‌ها درگیر مشکلات پیش‌پاافتاده از قبیل هزینه‌های اضافی، به‌‌عهده‌گرفتن مسئولیت‌های زیاد و… نشوند، اما متأسفانه برخی افراد در این زمینه مرتکب اشتباه‌هایی می‌شوند که ممکن است مشکلاتی را برای آن‌ها به وجود بیاورد. در ادامه به این اشتباه‌های رایج اشاره می‌کنیم:
نسخه اینکوترمز سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۲۰ هم ثابت بود، اما در سال ۲۰۲۰ به‌روز شدند. البته تفاوت قابل توجهی در این اصطلاحات به وجود نیامد، فقط اصطلاح تحویل در ترمینال (DAT) که در قواعد اینکوترمز سال ۲۰۱۰ وجود داشت، با اینکوترمز تحویل در محل تخلیه (DPU) در سال ۲۰۲۰ جایگزین شد. این قانون شامل تمام مکان‌های تخلیه بار می‌شود، نه‌فقط آن‌هایی که در ترمینال تخلیه می‌شوند.
اینکوترمز ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که خریدار یا فروشنده کالاها را با استفاده از وسایل نقلیه شخصی خود حمل می‌کنند. در سال ۲۰۱۰، فرض بر این بود که این خدمات توسط یک متصدی حامل شخص ثالث ارائه می‌شوند. همچنین یک‌سری هزینه‌های امنیتی مانند هزینه‌های ترخیص کالا و… در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۰ تغییر کرده است.
قوانین اینکوترمز شامل یک‌سری اصطلاحات است که به‌راحتی قابل درک هستند و به‌عنوان نوعی زبان مشترک در جهان شناخته می‌شوند. این اصطلاحات توسط یک نهاد بین‌المللی به نام ICC ایجاد شده‌اند و باعث شفاف‌سازی تمام رویه‌های حمل و نقل می‌شوند. اگر شما هم تاجر هستید یا می‌خواهید در این حوزه فعالیت داشته باشید، باید این اصطلاحات را بشناسید و در جای درست از آن‌ها استفاده کنید.
